شهری باستانی که مردمش تبخیر شدند - گل پدیده

به گزارش گل پدیده، زمانی که کوه وزوو (وزوویوس) نزدیک 2000 سال پیش فوران کرد، شهر رومی پمپی و ساکنانش در زیر خاکستر ها زنده به گور شدند؛ هرکولانیوم شهر مجاور پمپی نیز کاملاً نابود شد، اما مرگ متفاوتی در انتظار مردم این شهر بود.

به گزارش فرادید، طبق تحقیقات نو به وسیله زمین شناسان دانشگاه روما تری و دانشگاه فدریکو دوم (ناپل) در ایتالیا، بدن مردمان شهر هرکولانیوم به احتمال زیاد در اثر انفجار سوزان گاز و ذرات گدازه های آتشفشانی بخار شده است. این دانشمندان شواهد تازه ای از این رویداد مهلک را در چوب کربنیزه یافته اند.

سال 2018، باستان شناسان نخستین مدرک متقاعدنماینده ای را کشف کردند که نشان میداد ساکنان هرکولانیوم مرگ وحشتناکی را تجربه کردند: بافت نرم بدن آن ها و خونشان در اثر مجاورت با حرارت بسیار شدید فوارن آتشفشان جوشید و جمجه هایشان از درون منفجر شد.

دو سال بعد، در سال 2020، باستان شناسان جمجمه دیگری را در آن سایت پیدا کردند. این جمجمه حاوی تکه هایی از یک ماده شیشه ای بود که آن ها را به این باور سوق داد که مغز این فرد به شکل شیشه درآمده یا به شیشه تبدیل شده است.

(هرکولانیوم، شهر رومی کوچک، اما ثروتمندی در کنارهٔ خلیج ناپل در کامپانیای امروزی در جنوب ایتالیا بود که به هنگام فوران آتشفشان وزوو در سال 79 میلادی همراه با پمپئی، توره آنونزیاتا و استابیا نابود شد.)

با این حال همه متقاعد نشدند که شهروندان هرکولانیوم به این شکل مرده باشند. دمای بشدت بالای حدود 500 درجه سانتیگراد (900 درجه فارنهایت) آثار مخفوفی بجا گذاشته که باستان شناسان آن ها را مشاهده نموده اند: مغز های شیشه ای، دندان های شکسته، اندام منقبض شده، استخوان های زغال شده و جمجمه های از هم گسیخته. اما شواهد دیگری از بافت نرم بجامانده در چند استخوان دنده به دما های پایین تر اشاره دارند.

(نمونه هایی از جمجمه های سوخته در هرکولانیوم؛ محققان معتقدند که در اثر حرارت زیاد بافت های نرم تر بدن در لحظات اولیه تبخیر و خاکستر شده اند)

به همین علت، الساندرا پنسا زمین شناس دانشگاه روما تری و همکارانش دمای شدیدی را که شهروندان هرکولانیوم را زمان فوران آتشفشان سال 79 پس از میلاد به کشتن داد، بازسازی کردند. آن ها مقدار نور منعکس شده در 40 نمونه چوب زغال شده را که در دهه 1960 از پنج سایت مختلف این شهر باستانی حفاری شد، تحلیل کردند. بازتابندگی این نمونه ها نشان دهنده دمایی بود که در آن، زغال چوب شکل گرفته بود.

محققان درباره این تحلیل نوشته اند: ثابت شد زغال چوب تنها شاخصی است که قادر به ثبت رویداد های بشدت حرارتی کوته زی و متعدد است که برای نخستین بار، اثر گرمایی واقعی رویداد سال 79 پس از میلاد را آشکار می نماید. این شاخص مقدار گیری دما (زمین دماسنج) نشان می دهد که دما در شروع بیش از 500 درجه سانتیگراد بوده و شاید زمان بالا آمدن نخستین ابر خاکستر کوته زیِ حاصل آن فوران از هرکولانیوم (واقع در دامنه کوه وزوو)، دما به 555 درجه سانتیگراد هم رسیده باشد.

به عقیده محققان، این حد از دما می توانسته علت مرگ آنی مردم باشد در حالی که تنها چند دسیمتر خاکستر روی زمین بجا بگذارد. جالب اینجاست که نشانه هایی از بالاترین حد دما در نمونه های چوب از بخش شمالی شهر در Collegium Augustalium پیدا شد؛ جایی که مغز شیشه ای را یافتند.

(نمونه ای از جریان های تراکم پیروکلاستیک)

دما های پایین تری که قبلاً در ساحل دریا به سمت جنوب غربی شهر شناسایی شد شاید حاصل تماس بین آب دریا و ابر خاکستر باشد، زمانی که این ابر سیاه نخستین بار به ساحل رسید. امواج گرمایی متعاقب این فوارن، خاکستر و آوار بیشتری را با دمای پایین تر (بین 390 تا 465 و 315 تا 350 درجه سانتیگراد) به همراه داشت.

نام فنی این جریان های پیاپی جریان های تراکم پیروکلاستیک رقیق شده (PDC) است؛ جریان های بسیار متلاطم و غیرقابل پیش بینی و زمینی که با سرعت صد متر در ثانیه حرکت می نمایند، از جمله فوارن کوه پله در سال 1902 که جان نزدیک به 30000 نفر را فوراً گرفت.

شاهدان فوران کوه وزوو در هرکولانیوم تماشا ابر هایی را توصیف می نمایند که مانند رود روی زمین حرکت می کردند. همانطور که محققان اشاره کردند، تنها دمای بشدت بالای PDC رقیق شده نمی تواند کشنده باشد، بلکه ترکیب فشار دینامیکی، گاز های اسیدی و خفگی ناشی از تنفس خاکستر کشنده است.

اگرچه امروزه بقایای اندکی از هرکولیوم به جای مانده است، سرانجام درماتیک این شهر و مردمانش هشدار پتانسیل خروشان کوه وزوو برای فوران دوباره است. محققان می گویند ساختمان های ساخته شده در منطقه قرمز کوه وزوو یعنی جایی که تقریباً 700000 سکنه دارد، باید به پناهنگاه مجهز باشد تا در صورت فوران های آینده و ناتوانی در تخلیه به موقع شهر، مردم از آثار آن در امان باشند.

(اسکلت های یک کودک (سمت چپ) و یک بزرگسال در هرکولانیوم)

اثرات مرگبار پیش بینی شده ناشی از جریان های تراکم پیروکلاستیک رقیق شده که در فوران های آتشفشانی باستانی و امروزی اتفاق افتاده، نشان می دهد چنین خطراتی به ملاحظات جدی تری احتیاج دارند.

در صورت وقوع موج دیگری از ابر خاکستر کوتاه مدت، پتانسیل بقاء اساساً به توانایی پناهگاه ها در پیشگیری از نفوذ گاز غبارآلود داغ به داخل پناهگاه بستگی دارد.

این تحقیق در مجله Scientific Reports منتشر شده است.