گنجینه های گمشده در شن های صحرا: کتابخانه های شینگتی - گل پدیده

به گزارش گل پدیده، در دل شن‌های سوزان و بی‌کران صحرای بزرگ آفریقا، شهری باستانی به نام شینگتی به انتظار ایستاده است، گویی زمان در اینجا متوقف شده است. این شهر که زمانی مرکز تبادلات علمی و مذهبی بود، اکنون با خاطرات گذشته‌اش زندگی می‌کند؛ خاطراتی که در میان دیوارهای سنگی و کتابخانه‌های فراموش‌شده‌اش نهفته‌اند. شینگتی، با کتابخانه‌هایی که روزگاری گنجینه‌های بی‌نظیری از دانش بشری را در خود جای داده بود، امروز رو به فراموشی است. این مقاله نگاهی به تاریخ، فرهنگ و اهمیت این کتابخانه‌های صحرایی خواهد داشت که همچنان در برابر فرسایش زمان و طبیعت مقاومت می‌کنند.

شهر باستانی و کویری شینگتی (Chinguetti) در کشور موریتانی، روی لبه غربی صحرا (بیابان بزرگ آفریقا) واقع شده است و از زمان تاسیس در بیشتر از دو قرن قبل تا کنون تغییرات کمی را به خود دیده است. خانه های این شهر هنوز هم از خشکه چینی متمایل به قرمز و گِل با سقف های مسطح چوبی ساخته می شود. دیواره های سنگی با پنجره های کوچک و درهایی که چوبشان از درختان اقاقیای باستانی (این درخت ها مدت مدیدی است که دیگر در این ناحیه وجود ندارد) بریده شده است، تزئین شده اند. تعداد زیادی از این خانه ها امروزه خرابه ای بیش نیستند و مالکان برای فرار از پیش روی شن و ماسه صحرای بزرگ آفریقا خانه ها را خالی کرده اند.

شهر شینگتی در تقاطع چند راستا تجاری صحرای بزرگ آفریقا واقع شده و در قرن یازدهم میلادی مرکز تجاری مهمی بوده است. کاروان سراهای صحرایی که به عنوان واحه ای شهری استفاده می شد، محلی برای فروختن اجناس و استراحت کردن هزاران شتر بود. بعدها این مکان به محلی برای تجمع زائران مکه تبدیل شد. با عبور هزاران انسان باسواد از این مکان، تبادل ایده های دینی و علمی باعث افزایش معروفیت این شهر کوچک شد. در واقع محلی که زمانی تنها نقطه ای برای توقف بود، به سرعت تبدیل به مقصدی شایسته شد. به مدت چندین قرن، مردم سراسر غرب آفریقا، برای یادگیری مذهب، ستاره شناسی، ریاضیات، علم طب و قانون به شینگتی سفر می کردند.

گفته می شود نیم قرن قبل، 30 کتابخانه با کتاب های کمیاب چرمی باستانی و هزاران نسخه خطی در اینجا وجود داشته و امروزه از این تعداد، تنها 5 کتابخانه به جای مانده است. برخی از خانواده هایی که گنجینه های ادبی خود را برای نسل ها حفظ کرده اند، از این کتابخانه های شخصی نگهداری می کنند. متاسفانه این آثار گران بها به دلیل قرار گرفتن در قفسه های باز، در آب و هوای بیابانی، رفته رفته فاسد و خراب می شوند.

دولت موریتانی برای حفظ این آثار ارزشمند تلاش می کند تا نسخه های خطی را که در اختیار نگهدارندگان محلی است، جمع آوری کند. اما خانواده ها از دادن این گنجینه ها به دولت امتناع می کنند؛ چون نگهداری این آثار را افتخاری برای خود می دانند.

سیف الاسلام، مدیر دبیرستان محلی که 700 جلد کتاب خاک خورده در مجموعه اش دارد، در دفاع از این رفتار خانواده های شینگتی می گوید:

آیا شما حاضر هستید از دست و پایتان جدا شوید؟

با این حال، این کتابخانه دارها مشتاق هستند تا مجموعه خودشان را به گردشگرانی که به میزان کافی کنجکاو هستند، نشان دهند.

تخمین زده می شود حدود 33,000 نوشته قدیمی در کشور موریتانی وجود داشته باشد، اما تنها چند هزار نسخه از این نوشته ها تمیز و در موزه ملی این کشور نگهداری می شود.

سخن پایانی:

شینگتی، با کتابخانه‌های دست‌نویس و آثار ارزشمندش، نه تنها میراثی برای مردم موریتانی بلکه گنجینه‌ای برای تمام جهان است. این شهر باستانی یادآور این حقیقت است که دانش و فرهنگ مرز نمی‌شناسند و حتی در دورافتاده‌ترین نقاط جهان نیز می‌توانند ریشه بدوانند. اما امروز این گنجینه‌ها در خطر نابودی قرار دارند، و مسئولیت حفاظت از آن‌ها تنها بر عهده مردم شینگتی نیست، بلکه وظیفه‌ای جهانی است. شینگتی همچنان داستان‌های بی‌شماری برای گفتن دارد، و هر بازدیدکننده‌ای که قدم به این سرزمین می‌گذارد، سفری به اعماق تاریخ و روح بشریت را تجربه می‌کند. آیا این شهر افسانه‌ای و کتابخانه‌هایش می‌توانند در برابر غبار زمان دوام بیاورند؟ تنها زمان به این سؤال پاسخ خواهد داد.